मागील काही वर्षांत पुरुषांच्या आत्महत्या, कुटुंबीयांकडून होणारा छळ, आणि मानसिक तणावाच्या घटनांमध्ये मोठी वाढ झाली आहे. विशेषतः विवाहित पुरुष मानसिक आणि सामाजिक दडपणाखाली राहत असल्याचे अनेक अहवाल दर्शवतात. नुकत्याच घडलेल्या टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (TCS) च्या मॅनेजरच्या आत्महत्येच्या घटनेने हेच वास्तव पुन्हा समोर आणले आहे. “मी बायकोच्या छळाला कंटाळलो” या त्याच्या शेवटच्या शब्दांनी पुरुषांच्या समस्या समाजाच्या मुख्य चर्चेत याव्यात?
“मी बायकोच्या छळाला कंटाळलो, पुरुषांचा विचार करा, ते खूप एकाकी आहेत…”
टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (TCS) मधील एका मॅनेजरने आपल्या जीवनाचा शेवट करताना दिलेला हा संदेश संपूर्ण समाजाला विचार करण्यास भाग पाडतो. एक जबाबदार नवरा, एक यशस्वी प्रोफेशनल, एक कुटुंबाचा आधारस्तंभ… आणि तरीही तो आतून तुटलेला होता. कारण समाजाने ‘त्याच्या’ वेदनांना कधीच महत्त्व दिलं नाही.
आज आपण पुरुषांचा विचार करतो का? त्यांच्या एकटेपणाचं, त्यांच्या जबाबदारीचं, त्यांच्या मनातल्या वेदनांचं काय?
पुरुषांची न बोलली जाणारी वेदना
आपल्या संस्कृतीमध्ये “पुरुष रडत नाहीत,” “पुरुषांनी मजबूत राहावं,” “सहन करावं” असे शिकवलं जातं. त्यामुळे पुरुषांच्या भावना, त्यांचे संघर्ष, त्यांची एकाकी लढाई कधीच कुणाला जाणवत नाही. एक मुलगा लहानपणी पडला तरी त्याला डोळ्यात पाणी आणायचीही परवानगी नसते. एक तरुण स्वतःच्या जबाबदाऱ्या पार पाडताना झिजतो, पण त्याला सहानुभूती मिळत नाही. एक पती कुटुंबासाठी रात्रंदिवस कष्ट घेतो, पण जर त्याला छळाला सामोरं जावं लागलं, तर तो गप्प राहतो, कारण समाज त्यालाच दोष देतो.
लग्नानंतर पुरुषांवर वाढणारा मानसिक आणि सामाजिक दबाव?
लग्नानंतर पुरुषासाठी आयुष्य अधिक कठीण होतं.
तो नवरा असतो – पत्नीचं आणि कुटुंबाचं भरणपोषण करण्याची जबाबदारी त्याच्यावर असते.
तो मुलगा असतो – आई-वडिलांची जबाबदारी सांभाळण्याची जबाबदारी त्याच्यावर असते.
तो पिता असतो – मुलाच्या भविष्याची काळजी वाहण्याची जबाबदारी त्याच्यावर असते.
मात्र, जर लग्नानंतर पत्नीने मानसिक, शारीरिक किंवा कायदेशीर छळ केला, तर त्याचं म्हणणं ऐकून घेणारं कुणीही नसतं. उलट, समाज पुरुषालाच दोष देतो आणि त्याच्या हताशपणाला गांभीर्याने घेत नाही.
कौटुंबिक छळ आणि कायद्यांचा गैरवापर
भारतात स्त्रियांच्या सुरक्षेसाठी कठोर कायदे आहेत, पण दुर्दैवाने त्याचा गैरवापरही मोठ्या प्रमाणावर होतो.
1) IPC कलम 498A – हुंडाबळी आणि छळविरोधी कायदा
मूळ हेतू: हुंड्यासाठी छळ होणाऱ्या महिलांना संरक्षण देणं.
वास्तविकता: खोट्या तक्रारी दाखल करून हजारो निर्दोष पतींना आणि त्यांच्या कुटुंबाला त्रास दिला जातो.
पोलिस लगेच कारवाई करतात, नवऱ्याला आणि त्याच्या कुटुंबाला अटक होते, अनेक वेळा निर्दोष लोकांना वर्षानुवर्षे खटला भोगावा लागतो.
2) कौटुंबिक हिंसा कायदा, 2005
हा कायदा फक्त महिलांसाठी आहे, पण पुरुषांनाही मानसिक, शारीरिक छळाला सामोरं जावं लागतं.
मात्र, पुरुषांच्या छळाला कायदेशीर संरक्षण नाही.
3) पोटगी (Section 125 CrPC)
स्त्रीने घटस्फोट घेतला तरी ती नवऱ्याकडून आर्थिक मदत मिळवू शकते.
काही वेळा आर्थिक सक्षम महिला देखील विनाकारण पतीकडून मोठी रक्कम वसूल करण्याचा प्रयत्न करतात.
पुरुषांसाठी संरक्षण व्यवस्था आणि कायदे हवे का?
स्त्रियांना संरक्षण देणं गरजेचं आहे, पण पुरुषांवर अन्याय टाळण्यासाठीही कायदे असायलाच हवेत.
पुरुषांसाठी कायदे आणि संस्था
काही संस्था पुरुषांच्या हक्कांसाठी लढा देत आहेत, जसे की:
Save Indian Family Foundation (SIFF) – पुरुषांच्या समस्यांसाठी मदत करणारी संस्था.
Men Welfare Trust – खोट्या तक्रारींविरोधात पुरुषांना मदत करणारी संघटना.
All India Men’s Welfare Association (AIMWA) – पुरुषांना कायदेशीर आणि मानसिक आधार देणारी संघटना.
समाजाने पुरुषांकडे वेगळ्या नजरेने पाहायला हवं. पुरुषांनी त्यांच्या वेदना उघडपणे बोलायला हव्यात.
पुरुषांच्या आत्महत्येच्या घटनांवर समाजाने गांभीर्याने विचार करायला हवा.
पुरुषांसाठी समुपदेशन आणि हेल्पलाईन उपलब्ध करून द्यायला हव्यात.
पुरुषांना मानसिक आरोग्याविषयी जागरूक करणं अत्यंत आवश्यक आहे.
त्यांच्या वेदना ऐका, त्यांना आधार द्या
आज पुरुष त्यांच्या संघर्षात एकटे आहेत. कधी नवऱ्याच्या रूपात, कधी मुलाच्या रूपात, तर कधी पित्याच्या रूपात ते जबाबदाऱ्या पार पाडत राहतात. मात्र, जेव्हा ते मानसिकदृष्ट्या खचतात, तेव्हा त्यांच्यासाठी कोणीही नसतं.
TCS मॅनेजरसारख्या घटनांमधून समाजाने शिकावं. पुरुषांचं आयुष्यही महत्त्वाचं आहे, त्यांच्याही भावना आहेत, आणि त्यांनाही न्याय मिळायला हवा.
